Lạm phát là gì? Nguyên nhân gây ra lạm phát

Bạn có bao giờ thắc mắc vì sao cùng một số tiền, năm trước mua được nhiều thứ hơn năm nay? Tô phở quen thuộc bỗng đắt thêm vài ngàn, bình xăng nay tốn hơn trước… Tất cả đều liên quan đến một khái niệm tưởng quen mà lạ: lạm phát.

 Lạm phát là gì?

Lạm phát (Inflation) là tình trạng giá hàng hóa và dịch vụ tăng liên tục theo thời gian, khiến giá trị đồng tiền giảm đi. Nói cách khác, với cùng một số tiền, bạn mua được ít hàng hóa hoặc dịch vụ hơn trước.

Ví dụ, 5 năm trước một tô phở giá 30.000 đồng. Ngày nay, bạn cần đến 50.000 đồng cho cùng một tô phở tương tự.

Để đo lường lạm phát, người ta thường sử dụng chỉ số giá tiêu dùng (CPI) – phản ánh sự biến động giá của “một giỏ” hàng hóa, dịch vụ nhất định. Tại Việt Nam, CPI hiện được tính dựa trên 752 loại hàng hóa và dịch vụ.

 Các loại lạm phát thường gặp

Lạm phát tự nhiên: Xảy ra trong nền kinh tế tăng trưởng ổn định, mức tăng khoảng 2-3%/năm, được coi là bình thường và có lợi.

Lạm phát phi mã: Tốc độ tăng từ 10% đến dưới 100%/năm, gây biến động lớn, sức mua giảm mạnh, tiết kiệm mất giá trị.

Siêu lạm phát: Khi giá cả tăng với tốc độ không kiểm soát, thường vượt 50% mỗi tháng, có thể lên tới hàng nghìn phần trăm/năm, gây khủng hoảng kinh tế.

Lạm phát chi phí đẩy: Xuất hiện khi chi phí sản xuất tăng, buộc doanh nghiệp nâng giá bán để duy trì lợi nhuận.

Nguyên nhân gây ra lạm phát

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến lạm phát, trong đó phổ biến gồm:

Cầu kéo: Khi nhu cầu tiêu dùng, đầu tư, chi tiêu công tăng mạnh, vượt khả năng cung ứng, giá cả bị đẩy lên.

Mất cân bằng cung cầu: Cầu vượt cung, đặc biệt trong lĩnh vực thiết yếu như thực phẩm, năng lượng, khiến giá tăng.

Nhập khẩu lạm phát: Giá hàng hóa quốc tế tăng hoặc đồng nội tệ mất giá làm chi phí nhập khẩu cao hơn, kéo theo giá hàng hóa trong nước.

Yếu tố bất thường: Thiên tai, chiến tranh, dịch bệnh… làm gián đoạn sản xuất, gây khan hiếm hàng hóa và tăng giá đột biến.

Khi nào lạm phát là tín hiệu tích cực?

Lạm phát quá cao thường khiến kinh tế bất ổn, người dân khó khăn. Tuy nhiên, nếu lạm phát ở mức vừa phải thì lại có lợi.

Trường hợp giảm phát hoặc lạm phát bằng 0, nền kinh tế dễ trì trệ: giá liên tục giảm, doanh nghiệp thu hẹp sản xuất, thất nghiệp gia tăng. Ngược lại, lạm phát ở mức vừa phải giúp giá tăng nhẹ, doanh nghiệp duy trì lợi nhuận, người lao động có thu nhập ổn định và nền kinh tế tiếp tục tăng trưởng.