Vì sao phải đăng ký khi lắp điện mặt trời mái nhà?

Đề xuất xử phạt hành chính

Ngày 18/9, phát biểu tại Toạ đàm nhằm làm rõ các quy định về đăng ký khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu theo Nghị định 58/2025 của Chính phủ, ông Nguyễn Quốc Dũng - Trưởng ban Kinh doanh, Tập đoàn EVN cho biết, Nghị định 58 đã mang lại lợi ích "hai chiều", cả cho tập đoàn và cho xã hội. 

Ngay khi Nghị định được ban hành, EVN đã khẩn trương thiết lập các công cụ hỗ trợ để người dân có thể dễ dàng thông báo việc lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà. Nhờ vậy, hiện nay hệ thống tiếp nhận thông báo đã vận hành ổn định, tạo thuận lợi tối đa cho khách hàng.

Ông Nguyễn Quốc Dũng - Trưởng ban Kinh doanh, Tập đoàn EVN.

Tuy nhiên, từ thực tiễn triển khai cũng bộc lộ không ít bất cập. Điện mặt trời mái nhà gắn liền với những yêu cầu kỹ thuật nghiêm ngặt trong vận hành lưới điện. EVN khi xây dựng kế hoạch cấp điện dù dài hạn hay ngắn hạn đều dựa trên hai yếu tố cơ bản: dự báo phụ tải và kế hoạch chuẩn bị nguồn. 

"Nếu không nắm chắc được lượng điện mặt trời mái nhà tham gia vào hệ thống, thì công tác dự báo phụ tải sẽ thiếu chính xác. Khi đó, trong những thời điểm không có nắng, lưới điện buộc phải gánh toàn bộ phụ tải, dẫn đến nguy cơ thiếu chuẩn bị nguồn, gây áp lực cho cả khâu truyền tải, phân phối và hạ thế", ông Dũng nhấn mạnh. 

Một khó khăn lớn khác chính là vấn đề dữ liệu. Mặc dù từ năm 2020 đến nay, lượng công suất điện mặt trời mái nhà lắp đặt đã đạt khoảng 1.300 MW, nhưng con số được người dân, doanh nghiệp chủ động thông báo đến EVN lại rất hạn chế. 

Từ hoạt động thực tiễn, EVN đã đề xuất cần có chế tài xử phạt vi phạm hành chính đối với chủ đầu tư lắp đặt điện mặt trời mái nhà mà không đăng ký/thông báo theo quy định.

TS. Hà Đăng Sơn - chuyên gia năng lượng đồng tình và cho rằng, về nguyên tắc pháp luật, chúng ta đã có những nghị định quy định rõ ràng về thủ tục, trách nhiệm và cả chế tài xử phạt vi phạm hành chính. Khi ai đó không tuân thủ, việc áp dụng xử phạt là có cơ sở.

Ông Nguyễn Bá Hoài - Phó phòng Năng lượng tái tạo (NSMO).

Tại đây, ông Nguyễn Bá Hoài - Phó phòng Năng lượng tái tạo (NSMO) cho biết, việc có đầy đủ thông tin về các hệ thống điện mặt trời mái nhà tự sản tự tiêu là hết sức cần thiết cho công tác vận hành. 

Những dữ liệu đăng ký về quy mô giúp dự báo được tổng công suất điện mặt trời mái nhà có thể phát ra trong từng giờ, từng ngày, theo diễn biến thời tiết. Nếu thiếu dữ liệu cơ bản này, độ chính xác của các mô hình dự báo sẽ bị hạn chế, dẫn tới những sai số trong tính toán huy động nguồn, đáp ứng nhu cầu sử dụng điện của người dân, ảnh hưởng đến tính an toàn, ổn định của toàn hệ thống điện quốc gia nói chung.

Ở góc độ vĩ mô, ông Lê Việt Cường, Phó Viện trưởng Viện Năng lượng (Bộ Công Thương) nhận định các thông tin, dữ liệu về điện mặt trời mái nhà nếu không được thông báo/đăng ký đầy đủ sẽ dẫn tới việc khó đánh giá đúng quy mô công suất đã vận hành, tốc độ phát triển của điện mặt trời mái nhà vốn là nguồn điện phân tán. 

Đồng thời gây hó khăn cho công tác lập quy hoạch cho địa phương và quy hoạch quốc gia; Khó khăn trong dự báo và xây dựng kịch bản cân đối cung cầu điện trong trung và dài hạn; Xây dựng phương án phát triển lưới phù hợp cũng như việc đánh giá đúng về tỉ trọng, đủ về vai trò của điện mặt trời nói chung và điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu nói riêng để điều chỉnh chính sách phát triển điện lực.

Lợi ích khi đăng ký điện mặt trời mái nhà

Theo ông Nguyễn Bá Hoài, Phó phòng Năng lượng tái tạo (NSMO) việc đăng ký điện mặt trời mái nhà sẽ mang lại nhiều lợi ích. Nó không chỉ đơn thuần cung cấp số liệu kỹ thuật, mà còn là sự thống nhất thông tin giữa các khâu quản lý - vận hành - phân phối. 

Khi có dữ liệu đồng bộ, các cấp điều độ từ quốc gia, miền đến địa phương có thể phối hợp xây dựng phương án vận hành, xử lý sự cố, điều chỉnh khi phụ tải biến động, giúp hệ thống điều độ quốc gia vận hành hệ thống linh hoạt, hiệu quả hơn.

TS. Hà Đăng Sơn - chuyên gia năng lượng.

TS. Hà Đăng Sơn cho biết, hiện thị trường thiết bị điện mặt trời rất đa dạng, chất lượng sản phẩm như tấm quang năng, hệ thống thiết bị, dây dẫn khác nhau, thậm chí là hàng trôi nổi, kém chất lượng; dịch vụ và kinh nghiệm của các nhà cung cấp cũng khác nhau, do đó khi đăng ký thông tin với cơ quan quản lý sẽ giúp kiểm soát chất lượng hàng hoá; tránh tiềm ẩn nguy cơ sự cố cháy nổ, ảnh hưởng đến chính hộ gia đình; quy được trách nhiệm khi có sự cố xảy ra; bên cạnh đó là công tác an toàn xây dựng, an toàn kỹ thuật lưới điện, chất lượng điện áp…

"Lợi ích của đăng ký hệ thống điện mặt trời mái nhà không chỉ cho từng hộ gia đình, đảm bảo an toàn, hiệu quả đầu tư mà còn cho cả hệ thống điện quốc gia, cho xã hội. Đây là bước quan trọng để hình thành thị trường dịch vụ, hàng hóa chuẩn hóa, giúp cơ quan quản lý dễ dàng giám sát, kiểm tra, xử lý khi có sự cố", TS Hà Đăng Sơn nhấn mạnh.