Cuộc đua mới trong ngành năng lượng tái tạo

Ngành năng lượng tái tạo đang bước vào một cuộc đua hoàn toàn mới – không phải để sản xuất thêm turbine điện gió, tấm pin năng lượng mặt trời hay pin xe điện, mà để tái chế chúng một cách hiệu quả và bền vững.

Trong khi thế giới đổ hàng nghìn tỷ USD vào năng lượng tái tạo, lượng chất thải từ các thiết bị sản xuất năng lượng "xanh" lại đang tăng theo cấp số nhân, đe dọa chính mục tiêu bền vững của cuộc chuyển đổi xanh.

Ví dụ, đến cuối thập kỷ này, châu Âu sẽ phải tháo dỡ khoảng 14.000 turbine điện gió cũ, để lại từ 40.000-60.000 tấn cánh quạt – chủ yếu làm từ sợi thủy tinh và nhựa composite, vốn cực kỳ khó phân hủy, theo hiệp hội thúc đẩy việc sử dụng năng lượng gió ở châu Âu gọi là WindEurope.

Trong khi đó, tại Mỹ, mỗi năm có thể phát sinh từ 200.000-370.000 tấn rác cánh turbine đến năm 2050.

Tình huống với tấm pin năng lượng mặt trời lại khác hơn. Hàng triệu tấm quang năng vẫn còn khả năng phát điện nhưng bị thay thế vì có công nghệ mới hiệu quả hơn, rồi bị vứt la liệt trong kho hoặc chôn xuống đất.

Đối với pin xe điện – "trái tim" của cuộc cách mạng giao thông xanh, bộ phận này lại chứa những kim loại quý hiếm như lithium, cobalt, nickel, mà nguồn cung từ các mỏ đang cạn dần.

Tin tốt là cuộc đua tái chế trong ngành năng lượng tái tạo đã bắt đầu, và những giải pháp sáng tạo đang xuất hiện ở khắp nơi.

Turbine điện gió và tấm pin năng lượng mặt trời được thiết kế cho mục tiêu phát thải ròng bằng 0, nhưng chúng cũng tạo ra chất thải (Ảnh minh họa)

Ở Scotland, cánh quạt từ trang trại điện gió Hagshaw Hill không còn bị chôn lấp mà được nghiền thành polyme lai, dùng để sản xuất bê tông đúc sẵn hoặc thay thế nhựa nguyên sinh.

Tại Tây Ban Nha, công ty năng lượng Iberdrola xây nhà máy tái chế xử lý 10.000 tấn cánh quạt mỗi năm, biến sợi thủy tinh và nhựa nhân tạo tổng hợp resin thành nguyên liệu cho ngành hàng không và xây dựng.

Ở Australia, công ty Pan Pacific Recycling đang tách bạc, đồng, silicon từ những tấm pin năng lượng mặt trời đã "nghỉ hưu", với mục tiêu nâng công suất từ 30.000 lên 240.000 tấm mỗi năm.

Thậm chí, có những công ty khởi nghiệp như Second Life Solar chuyên "hồi sinh" pin cũ để dùng cho vùng sâu vùng xa, nơi điện lưới chưa thể phủ sóng.

Riêng với pin xe điện, đây là "mỏ vàng" bị bỏ quên. Tái chế không chỉ giảm rác mà còn giúp các hãng xe giảm phụ thuộc vào khai thác mỏ – một hoạt động vốn gây ô nhiễm nặng và đầy rủi ro địa chính trị. Lithium lấy từ pin cũ có thể quay lại dây chuyền sản xuất pin mới, tạo thành một vòng tuần hoàn khép kín.

Tuy nhiên, thực tế phũ phàng là công suất tái chế hiện nay vẫn thua xa tốc độ sản xuất thiết bị mới cho ngành năng lượng tái tạo.

Ông Piyush Verma, Cố vấn cao cấp về Chính sách Năng lượng và Khí hậu tại Observer Research Foundation America, cảnh báo rằng nếu không quản lý tốt chất thải từ ngành năng lượng tái tạo, con người sẽ chỉ thay thế một cuộc khủng hoảng môi trường này bằng một cuộc khủng hoảng khác.

"Một thế giới phát thải ròng bằng 0 (net-zero) cũng phải là thế giới không rác thải (zero-waste)", ông Verma viết trên Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) hồi đầu năm nay.

Theo ông, nếu không hành động kịp thời, châu Âu sẽ đối mặt với 52.000 tấn cánh turbine/năm vào năm 2030, trong khi toàn cầu có thể có 78 triệu tấn rác từ tấm pin năng lượng mặt trời vào năm 2050.

Vị chuyên gia đề xuất một lộ trình rõ ràng: Ngăn ngừa từ thiết kế, giảm thiểu qua chính sách, tái sử dụng linh hoạt, và tái chế hiệu quả – tất cả nhằm xây dựng một nền kinh tế tuần hoàn cho năng lượng tái tạo.

Minh Đức (Theo Oil Price, WEF)