Nga – Việt Nam bắt tay phát triển tuyến đường sắt xuyên lục địa hơn 2.200 km
Một dự án kết nối chiến lược giữa Việt Nam và Nga vừa được công bố, mở ra triển vọng hình thành tuyến đường sắt xuyên Á đi qua lãnh thổ Trung Quốc và Mông Cổ, qua đó củng cố hành lang vận tải trọng yếu nối Đông Nam Á với khu vực Á – Âu.
Theo phóng viên TTXVN tại Moskva, Phó Thủ tướng Nga Alexey Overchuk công bố thông tin này tại cuộc gặp với Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính bên lề Hội nghị Cấp cao Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) tại Malaysia.
Theo ông Overchuk, hai bên đã thống nhất các bước triển khai nhằm sớm hiện thực hóa dự án, phục vụ mục tiêu tăng cường liên kết giao thông và mở rộng hợp tác kinh tế khu vực.
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính gặp Phó Thủ tướng Nga Alexey Overchuk - Ảnh: VGP/Nhật Bắc
Theo kế hoạch, từ năm 2025, các doanh nghiệp vận tải của Nga, Việt Nam và Trung Quốc sẽ phối hợp tiến hành những công việc cụ thể để xây dựng tuyến kết nối. Các vấn đề về nguồn vốn sẽ được giải quyết dựa trên hợp tác giữa cơ quan chức năng và sự góp sức của khu vực tư nhân, tạo nền tảng vững chắc cho mô hình PPP trong hạ tầng chiến lược.
Tuyến đường sắt mới dự kiến dài hơn 2.200 km, ưu tiên vận chuyển hàng hóa – đặc biệt là các mặt hàng xuất khẩu từ vùng Tuva (Nga), lãnh thổ Mông Cổ và khu vực phía Nam Trung Quốc. Đây được đánh giá là tuyến logistics quan trọng, giúp rút ngắn thời gian vận chuyển, giảm chi phí và gia tăng khả năng kết nối chuỗi cung ứng giữa các nền kinh tế Á – Âu.
Việt Nam - Liên Bang Nga đã hợp tác thế nào trong lĩnh vực đường sắt thời gian qua?
Trong suốt chiều dài hơn 70 năm quan hệ Việt - Nga, lĩnh vực đường sắt là lĩnh vực có sự phát triển bền vững, là biểu tượng cho mối quan hệ thắm thiết keo sơn giữa hai nước với dự án đặc biệt lớn: đường sắt quốc tế (MTC) Nga - Việt - Nga.
Việt Nam và Liên Xô (tiền thân của Liên Bang Nga) có quan hệ truyền thống lâu đời. Hai bên thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 30/1/1950. 6 năm sau ngày thiết lập quan hệ ngoại giao, cuối năm 1956, mạng lưới đường sắt của Việt Nam lần đầu tiên được kết nối vào mạng lưới đường sắt thống nhất của các nước xã hội chủ nghĩa.
Nhờ những chuyến tàu hỏa đi từ Liên Xô thông qua Trung Quốc sang Việt Nam, Việt Nam đã nhận được vũ khí, quân trang, vật tư, thuốc men, lương thực… phục vụ quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội, đấu tranh thống nhất đất nước.
Sau khi Liên Xô tan rã cuối năm 1991, Nga được công nhận là quốc gia kế tục. Việt Nam và Nga tháng 6/1994 đã ký Hiệp ước về những nguyên tắc cơ bản của quan hệ hữu nghị, đặt nền móng và cơ sở pháp lý cho quan hệ trong giai đoạn phát triển mới. Hai bên xác lập quan hệ Đối tác Chiến lược năm 2001 và nâng cấp lên Đối tác Chiến lược Toàn diện vào năm 2012.
Kể từ khi Việt Nam bước vào thời kỳ đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Việt Nam và Nga đã hợp tác sâu rộng trong lĩnh vực đường sắt thông qua nhiều dự án và thỏa thuận khác nhau nhằm nâng cấp và phát triển hệ thống đường sắt ở Việt Nam.
Lễ đón chuyến tàu container tuyến Moskva - Hà Nội ngày 25/1/2018. Ảnh: VNR
Điển hình như Nga đã tham gia vào các dự án nâng cấp tuyến đường sắt Bắc - Nam, một trong những tuyến đường sắt quan trọng nhất của Việt Nam. Việc hiện đại hóa này bao gồm cải thiện hệ thống tín hiệu, thay thế các đoạn đường ray cũ, và nâng cao tốc độ tàu chạy.
Cung cấp các gói tài chính hỗ trợ Việt Nam trong việc thực hiện các dự án đường sắt lớn. Các khoản vay ưu đãi và hỗ trợ tài chính từ Nga giúp Việt Nam có thêm nguồn lực để đầu tư vào cơ sở hạ tầng đường sắt.
Đặc biệt, Nga và Việt Nam đã cùng nhau hình thành tuyến đường sắt liên vận vận chuyển hàng hóa sắt quốc tế (MTC) Nga - Việt - Nga. Trung bình mỗi năm có khoảng 1.500 container được vận chuyển bằng đường sắt từ Việt Nam sang Nga thông qua lãnh thổ Trung Quốc.
Sự hợp tác giữa Việt Nam và Nga trong lĩnh vực đường sắt đã mang lại nhiều lợi ích cho cả hai bên, đặc biệt là trong việc cải thiện hệ thống giao thông đường sắt của Việt Nam, góp phần vào sự phát triển kinh tế và xã hội của quốc gia.
Triển vọng hợp tác phát triển đường sắt giữa Việt Nam và Liên bang Nga
Tại Hội thảo “Khai thác tiềm năng tuyến đường sắt liên vận quốc tế Việt Nam – Trung Quốc – Nga” diễn hồi năm 2023, Đại sứ Việt Nam tại Liên bang Nga Đặng Minh Khôi từng nhấn mạnh tiềm năng khổng lồ của tuyến vận tải sắt xuyên biên giới kết nối ba quốc gia.
Theo ông, Việt Nam hiện là đối tác chủ chốt của Nga trong ASEAN, đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong mạng lưới logistics khu vực, tạo nền tảng vững chắc để thúc đẩy mô hình vận tải đường sắt và dịch vụ logistics xuyên quốc gia.
Hiện hàng hóa từ Việt Nam đi Nga được vận chuyển từ ga Gia Lâm theo tuyến container liên vận quốc tế Á – Âu, qua Trung Quốc và tỏa theo ba hướng: sang Kazakhstan vào Nga; sang Mông Cổ vào Nga; hoặc đi qua Nội Mông – Trung Quốc trước khi tiếp tục vào Nga và tới các nước thuộc Liên minh Kinh tế Á – Âu (EAEU). Hệ thống này cho phép tối ưu hóa chi phí và thời gian, đồng thời giảm phụ thuộc vào vận tải biển vốn đang chịu sức ép lớn từ biến động toàn cầu.
Bên cạnh giá trị kinh tế, các chuyên gia nhận định đây là dự án mang ý nghĩa chiến lược sâu rộng. Tuyến đường sắt không chỉ giúp nâng cao vai trò của Nga trong mạng lưới kết nối Á – Âu, mà còn mở ra thời kỳ phát triển mới cho hạ tầng logistics Việt Nam, đặc biệt ở lĩnh vực cảng biển và các trung tâm trung chuyển hàng hóa quốc tế.
Các hoạt động huy động vốn, tìm kiếm nhà đầu tư và trao đổi nhân sự đang được triển khai song song với bước thẩm định kỹ thuật. Nếu được triển khai đúng tiến độ, tuyến liên vận này được kỳ vọng sẽ tái định hình tuyến luồng vận tải khu vực, tạo lựa chọn thay thế hiệu quả cho vận tải biển, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng thương mại, du lịch và đầu tư.
Đáng chú ý, nhu cầu du lịch của du khách Nga đến Việt Nam dự kiến ngang bằng Thái Lan vào năm 2025, làm nổi bật tiềm năng tăng trưởng của đường sắt liên vận khi đóng vai trò đẩy mạnh cả vận tải hàng hóa lẫn lưu chuyển hành khách trong tương lai.
Trong bối cảnh chi phí vận tải biển tăng cao và nhiều tuyến hàng hải toàn cầu tiềm ẩn rủi ro an ninh, vận tải đường sắt – với lợi thế an toàn, ổn định và tối ưu chi phí – được đánh giá sẽ “lên ngôi” trong những năm tới, mang lại nguồn doanh thu hàng tỷ USD mỗi năm và góp phần đưa Việt Nam trở thành mắt xích logistics chiến lược của châu Á.