Ảnh: VGP/HT
Ngày 3/12, Tổng Công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) tổ chức Hội thảo quốc tế với chủ đề: “Phát huy mô hình Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước theo hướng kinh doanh vốn chuyên nghiệp, hình thành quỹ đầu tư Chính phủ”.
Thực hiện chủ trương của Đảng, Chính phủ đã pháp quy hóa tại văn bản cấp Nghị định, từ khi thành lập đến tháng 10/2025, SCIC đã tiếp nhận 1.084 doanh nghiệp với tổng giá trị vốn nhà nước (theo vốn điều lệ) là 32.500 tỷ đồng; trong đó, có 25 tập đoàn, tổng công ty.
Từ khi thành lập đến nay, SCIC đã thực hiện bán vốn tại 1.067 doanh nghiệp (bán hết: 963 doanh nghiệp, bán bớt: 85 doanh nghiệp, bán quyền mua: 19 doanh nghiệp), thu được hơn 55.000 tỷ đồng, gấp 4,2 lần so với giá vốn
Đặc biệt, trong các năm 2008-2009, SCIC với vai trò nhà đầu tư của Chính phủ chủ động tham gia đầu tư vào ngành năng lượng bằng việc mua cổ phần với tỷ lệ sở hữu từ 10%-25% tại một số doanh nghiệp thủy điện, nhiệt điện theo thỏa thuận hợp
tác với Tập đoàn EVN, qua đó, hỗ trợ EVN giải quyết khó khăn cấp bách trong việc huy động vốn để phát triển các dự án điện, trong khi vẫn duy trì tỷ lệ sở hữu chi phối của nhà nước tại một số cơ sở phát điện quan trọng, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng.
Khoản đầu tư trở thành cổ đông chiến lược của Ngân hàng Quân Đội (MB) với tổng giá vốn đầu tư 2.340 tỷ đồng, hiệu quả thu được ước tính là 13.516 tỷ đồng (trong đó cổ tức lũy kế 800 tỷ đồng, chênh lệch giá trị thị trường tại 21/5/2025 so với giá vốn là 12.700 tỷ đồng);
SCIC đã đầu tư 2 lần với tổng giá trị 14.666 tỷ đồng vào Vietnam Airlines. Khoản đầu tư đầu tiên 6.894 tỷ đồng hỗ trợ Vietnam Airlines cải thiện thanh khoản và duy trì hoạt động trong giai đoạn bị tác động nặng nề bởi đại dịch Covid-19. Mới đây, SCIC vừa hoàn tất giải ngân 7.770 tỷ đồng bổ sung nguồn vốn điều lệ.
Thứ trưởng Bộ Tài chính Cao Anh Tuấn cho rằng kết quả đạt được của SCIC vẫn chưa tương xứng với tiềm năng và vị thế. Thứ trưởng cho biết Quốc hội đã thông qua Luật 68/2025/QH15 về quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp, thay thế Luật 69/2014, đánh dấu bước chuyển từ “quản lý, sử dụng vốn” sang “quản lý và đầu tư vốn”, tạo nền tảng pháp lý quan trọng để nâng cao hiệu quả tài sản nhà nước.
Bộ Tài chính đang hoàn thiện 3 nghị định hướng dẫn Luật 68/2025/QH15, gồm: nghị định về quản lý và đầu tư vốn nhà nước; nghị định về kiểm tra, giám sát, đánh giá hiệu quả doanh nghiệp; và nghị định về cơ cấu lại vốn doanh nghiệp nhà nước. Song song, Bộ cũng xây dựng 6 nghị định đặc thù về cơ chế hoạt động và tài chính cho các tập đoàn, tổng công ty trong các lĩnh vực then chốt, trong đó có nghị định về doanh nghiệp đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước - cơ sở pháp lý để SCIC phát huy đầy đủ vai trò.
Bộ Chính trị đang chỉ đạo xây dựng Đề án phát triển kinh tế nhà nước, tập trung nâng cao hiệu quả khu vực doanh nghiệp nhà nước và sắp xếp lại doanh nghiệp có vốn nhà nước theo hướng giảm số lượng, tăng quy mô, tập trung vào các ngành thiết yếu.
Theo Thứ trưởng Cao Anh Tuấn, việc nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế về mô hình Quỹ đầu tư Chính phủ là cần thiết. Các mô hình như Temasek, Khazanah hay Danatara mang lại nhiều bài học cho Việt Nam. “Nếu hướng tới mô hình Quỹ đầu tư Chính phủ, cần tính toán cơ chế tài chính, nguồn lực và khung pháp lý để SCIC thực sự trở thành công cụ tài chính hữu hiệu”, ông lưu ý.
Tại hội thảo, các chuyên gia quốc tế, tổ chức tài chính và tư vấn đã chia sẻ kinh nghiệm cải cách quản lý doanh nghiệp nhà nước, phân tích mô hình Temasek và đánh giá tiến trình cổ phần hóa cũng như vai trò của SCIC trong tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước. Các ý kiến tập trung vào việc hoàn thiện cơ cấu tổ chức, cơ chế vận hành, nâng cao minh bạch và hướng SCIC hoạt động theo các chuẩn mực quốc tế.
Ông Nguyễn Chí Thành – Chủ tịch HĐTV SCIC- Ảnh: VGP/HT
Tiếp thu các góp ý, ông Nguyễn Chí Thành - Chủ tịch HĐTV SCIC cho biết những đề xuất tại hội thảo có giá trị thực tiễn cao, đặc biệt trong việc khẳng định cần trao nhiều quyền tự chủ hơn cho SCIC trong đầu tư, thoái vốn và quản trị doanh nghiệp. Theo ông, khi được trao đủ quyền hạn và cơ chế linh hoạt, SCIC sẽ đầu tư chuyên nghiệp, minh bạch và hiệu quả hơn, từng bước phát triển thành mô hình Quỹ đầu tư Chính phủ với hệ thống giám sát độc lập, công khai thông tin minh bạch.
Ông Nguyễn Chí Thành cũng cho biết, sau gần 20 năm hoạt động, SCIC đã cơ bản hoàn thành sứ mệnh tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước: "Từ hơn 1.000 doanh nghiệp, nay SCIC còn khoảng 100 doanh nghiệp - đó là bước chuyển lớn".
Lãnh đạo SCIC nhấn mạnh một chiến lược phát triển rõ ràng là điều kiện tiên quyết để thực hiện tầm nhìn dài hạn. Chiến lược đến năm 2030, tầm nhìn 2035 đã được Thủ tướng phê duyệt từ năm 2023, tạo nền tảng quan trọng để xây dựng nghị định và hướng dẫn triển khai thực tế.
Về cơ chế hoạt động, SCIC đề xuất tăng tính chủ động trong quyết định đầu tư, tránh hành chính hóa các quyết định mang tính thương mại. Các chuyên gia quốc tế cũng cho rằng hoạt động đầu tư của SCIC cần dựa trên cơ sở thị trường, tương tự mô hình Temasek.
Một điểm quan trọng được nhấn mạnh là mở rộng quy mô tiếp nhận vốn nhà nước. Hiện SCIC mới quản lý khoảng 2% tổng vốn, do đó cần được ủy quyền tiếp nhận thêm, đặc biệt thông qua tăng vốn tại các doanh nghiệp hiện hữu như Vietnam Airlines, Sông Đà hay Vinaconex, thay vì tiếp tục lập mới các tổng công ty đầu tư chuyên ngành.
Về nguồn lực tài chính, SCIC kiến nghị tăng vốn điều lệ và được giữ lại một phần lợi nhuận sau thuế để tái đầu tư. Quy định hiện nay chỉ cho phép trích tối đa 30% lợi nhuận vào Quỹ đầu tư phát triển khiến khả năng mở rộng đầu tư bị hạn chế.
TS Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia, đề xuất điều chỉnh mục tiêu "bảo toàn vốn" theo hướng dài hạn và theo danh mục đầu tư. "Không thể yêu cầu bảo toàn vốn tuyệt đối trong từng dự án. Quan trọng là hiệu quả tổng thể danh mục đầu tư trong trung và dài hạn…", ông nhấn mạnh, đồng thời cho rằng SCIC cần hướng tới tăng giá trị doanh nghiệp, đa dạng hóa danh mục và góp phần ổn định kinh tế vĩ mô như các quỹ đầu tư Chính phủ lớn trên thế giới.