24/12/2025 00:02

24/12/2025 00:02

In bài này (Ctrl+P)

Gỡ nút thắt “tiền chờ dự án” trong đầu tư công của Tp.HCM

Mặc dù đang được đẩy mạnh, nhưng đầu tư công vẫn còn nhiều vướng mắc, từ việc giải ngân, thi công, mặt bằng, đến nguyên vật liệu… các chuyên gia nhận định cần có cơ chế rõ ràng hơn để tạo được sự bứt phá, tăng trưởng liên tiếp trong tương lai.

Hiện nay vấn đề đầu tư công đang được thúc đẩy mạnh.

Tại tọa đàm "Đầu tư công: Gỡ nút thắt để bứt phá tăng trưởng năm 2026" diễn ra chiều ngày 23/12, ông Võ Tân Thành, Phó Chủ tịch Liên đoàn thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) thông tin, trong năm 2025 là một năm "bản lề" đánh nhớ cho sự phát triển vững mạnh của đầu tư công, khi hàng loạt các dự án hạ tầng giao thông trọng điểm được triển khai, thu hút mạnh mẽ các nguồn lực kinh tế, nhằm tập trung phát triển kết nối liên kết vùng.

Phó Chủ tịch VCCI cho rằng, trong giai đoạn phát triển mới, đầu tư công không chỉ là công cụ kích cầu hay thước đo ở tỉ lệ giải ngân, mà cần được nhìn nhận như một đòn bẩy nâng cao năng suất tổng hợp của nền kinh tế.

Mỗi dự án đầu tư công, nếu được thiết kế và triển khai hiệu quả, phải góp phần giảm chi phí logistics, chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, mở rộng không gian phát triển và tăng cường kết nối vùng.

Qua đó, đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư nhân, thúc đẩy đổi mới công nghệ và tổ chức sản xuất. Đây chính là nền tảng để định hình chất lượng tăng trưởng nhanh nhưng bền vững cho giai đoạn 2026 - 2030.

Bà Nguyễn Thị Ngọc Thúy, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Tp.HCM.

Chia sẻ tại tọa đàm, bà Nguyễn Thị Ngọc Thúy, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Tp.HCM cho biết, năm 2025 Tp.HCM được giao thực hiện nhiều dự án lớn, có ý nghĩa chiến lược như Vành đai 3, cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu, dự án cải tạo kênh Tham Lương - Bến Cát – Rạch Nước Lên và một số công trình hạ tầng trọng điểm khác.

Bước sang giai đoạn 2026 - 2030, Tp.HCM tiếp tục triển khai nhiều dự án quy mô lớn, gồm Vành đai 4, cao tốc Tp.HCM – Mộc Bài, mở rộng các tuyến Tp.HCM – Long Thành - Dầu Giây, Tp.HCM – Trung Lương và tuyến Metro số 2. 

"Gỡ điểm nghẽn" về vật liệu xây dựng

Theo báo cáo của VCCI, từ thực tiễn triển khai đầu tư công giai đoạn 2021 - 2025, có thể nhận diện rõ một số nút thắt mang tính hệ thống. Đó là những vướng mắc không chỉ xuất hiện ở một vài dự án hay địa phương riêng lẻ, mà lặp đi lặp lại ở nhiều cấp, nhiều ngành, phản ánh những hạn chế trong thiết kế thể chế, cơ chế phối hợp và tổ chức thực thi.

Trong số đó, điểm nghẽn về nguồn cung và giá vật liệu xây dựng, đặc biệt là cát, đá, vật liệu san lấp, đang là vấn đề nổi lên rõ nét, tác động trực tiếp đến tiến độ và chi phí của nhiều dự án hạ tầng trọng điểm.

Các vướng mắc về thủ tục cấp phép mỏ, cơ chế liên kết vùng, điều chỉnh giá và khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp cung ứng vật liệu vẫn chưa được giải quyết một cách đồng bộ và hiệu quả.

Các vướng mắc về thủ tục cấp phép mỏ, cơ chế liên kết vùng đang khiến khan hiếm nguồn vật liệu.

Chia sẻ tại tọa đàm, ông Phan Tấn Đạt, Chủ tịch Công ty cổ phần Khoáng sản và Xây dựng Bình Dương - KSB (Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Khoáng sản Tp.HCM) cho rằng: "Một trong những nghịch lý lớn nhất hiện nay là sự chênh lệch giữa trữ lượng tài nguyên có sẵn và công suất khai thác thực tế được cấp phép".

Theo ông Đạt, số liệu thăm dò đã được trình Thủ tướng phê duyệt, riêng khu vực Tp.HCM và các vùng lân cận có trữ lượng đá xây dựng cực kỳ lớn, với tài nguyên được phê duyệt lên đến 1.194 triệu m³.

Diện tích quy hoạch cho các hoạt động này cũng đã được ấn định rộng rãi trên 2.230 ha với 46 loại đá được phép khai thác. Với trình độ công nghệ hiện đại, các doanh nghiệp hoàn toàn đủ năng lực để khai thác xuống độ sâu từ 150 mét đến 180 mét một cách an toàn và hiệu quả.

"Nhu cầu thực tế mỗi năm dao động từ 25 đến 28 triệu m³, công suất khai thác được cấp phép hiện nay chỉ dừng lại ở mức khiêm tốn là 17 triệu m³. Sự thiếu hụt nguồn cung này đã dẫn đến những hệ lụy trực tiếp và nặng nề đối với các công trình hạ tầng trọng điểm của quốc gia", ông Phan Tấn Đạt chia sẻ.

Ông Phan Tấn Đạt.

Để tháo gỡ tình trạng này, ông Phan Tấn Đạt thay mặt Hiệp hội kiến nghị các cơ quan chức năng cần thay đổi tư duy quản lý bằng cách cho phép tăng công suất khai thác ngay lập tức đối với các mỏ đã có hồ sơ đúng quy định. Việc giới hạn công suất hằng năm theo các thủ tục cũ đang làm mất đi tính cấp bách của các dự án đầu tư công.

Về vấn đề "vướng" nguyên vật liệu, đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường Tp.HCM thông tin, Sở đã tổ chức nhiều cuộc họp chuyên đề, làm việc trực tiếp với các chủ đầu tư, ban quản lý dự án, nhà thầu và các chủ mỏ để quán triệt. Đồng thời chủ động rà soát, xác định nhu cầu vật liệu theo từng dự án, từng giai đoạn.

Qua đó, Sở đã tham mưu tháo gỡ khó khăn và kết nối các chủ mỏ khoáng sản cho 18 chủ đầu tư đang triển khai dự án trên địa bàn và khu vực lân cận Tp.HCM, góp phần chủ động nguồn vật liệu phục vụ thi công.

Cung ứng vật liệu đầy đủ sẽ giúp tháo gỡ một trong những "điểm nghẽn" của đầu tư công hiện nay.

Đặc biệt, Sở đã tham mưu Thành phố nâng công suất khai thác đối với 02 mỏ đá Thường Tân III và Núi Sò, với trữ lượng nguyên khối gần 700.000 m³, bổ sung nguồn vật liệu phục vụ khoảng 20 dự án trọng điểm theo tiến độ năm 2025.

Đánh giá về công tác đầu tư công hiện nay, TS Đỗ Thiên Anh Tuấn (Giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright) cho rằng việc đề xuất thay đổi tư duy quản lý đầu tư công để thúc đẩy tăng trưởng rất quan trọng.

TS Đỗ Thiên Anh Tuấn cho sẻ, đối với đầu tư công không chỉ đơn thuần là một công cụ để kích thích tổng cầu trong ngắn hạn mà quan trọng hơn, đây chính là đòn bẩy để cải thiện năng suất và năng lực cạnh tranh dài hạn cho quốc gia.

Hiện nay, tổng vốn đầu tư toàn xã hội đang chiếm khoảng 33% GDP, trong đó vốn đầu tư công đóng góp khoảng 10% GDP, tương đương với 28% cơ cấu tổng vốn đầu tư xã hội. Để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng kinh tế ít nhất 10% từ năm 2026 trở đi, ông Tuấn cho rằng sự phụ thuộc vào tăng trưởng đầu tư công là rất lớn.

Ông cũng đưa ra việc đánh giá cao mô hình thí điểm của Tp.HCM khi tách dự án giải phóng mặt bằng thành một dự án thành phần độc lập, giúp tăng tính chủ động và trách nhiệm cho các chủ đầu tư.

Để chuẩn bị cho giai đoạn phát triển mới đến năm 2026, ông đề xuất một loạt giải pháp trọng tâm, bắt đầu bằng việc nâng cao chất lượng chuẩn bị dự án ngay từ đầu để giảm độ trễ hành chính.

Kế hoạch vốn cần được điều hành linh hoạt, cho phép tái phân bổ vốn từ các dự án chậm tiến độ sang các dự án có hiệu quả và tốc độ triển khai tốt. 

Đồng thời, trách nhiệm và năng lực của các chủ đầu tư, ban quản lý dự án phải được nâng cao gắn liền với việc chủ động tháo gỡ các vướng mắc về đất đai và nguồn cung vật liệu xây dựng.

TS Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường Tp.HCM cho rằng, hiện tượng “tiền chờ dự án” đang khá phổ biến. Nguyên nhân không phải thiếu vốn mà do công tác chuẩn bị dự án còn sơ sài, hồ sơ chưa đủ điều kiện pháp lý nhưng vẫn được bố trí vốn.

Theo ông Thuận, rào cản lớn nhất là yếu tố con người, từ tâm lý sợ sai, sợ trách nhiệm của người đứng đầu đến năng lực hạn chế của ban quản lý dự án và tư vấn. 

Bên cạnh đó, sự không tương thích giữa quy định ODA của nhà tài trợ và pháp luật trong nước, cùng định mức chi phí chậm cập nhật, khiến nhiều dự án bị bó chặt tiến độ. Ông kiến nghị cần chuẩn hóa năng lực đội ngũ đầu tư công và quy trách nhiệm cá nhân rõ ràng.

Phùng Sơn