1. Đóng BHXH tự nguyện cũng được hưởng thai sản
Trợ cấp thai sản là một trong những chế độ mới được bổ sung tại Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) 2024 từ ngày 1-7-2025. Theo đó, căn cứ Luật mới, khi tham gia bảo hiểm tự nguyện, người tham gia có thể được hưởng các chế độ sau đây:
Từ ngày 1-7-2025, Luật BHXH 2024 chính thức có hiệu lực, người tham gia BHXH tự nguyện như lao động tự do, nội trợ… đều được hưởng chế độ thai sản. Vẽ minh họa AI: Hồng Đào
Trợ cấp thai sản
Chế độ hưu trí
Chế độ tử tuất
Trước ngày 1-7-2025: Tại khoản 2 điều 4 Luật BHXH 2014, người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện chỉ được hưởng hai chế độ là chế độ hưu trí và chế độ tử tuất.
Có thể thấy, từ ngày 1-7-2025 - thời điểm Luật BHXH 2024 chính thức có hiệu lực, người tham gia BHXH tự nguyện như lao động tự do, nội trợ… đều được hưởng chế độ thai sản.
2. Chồng đóng BHXH tự nguyện, vợ nội trợ cũng được hưởng trợ cấp thai sản
Theo quy định của Luật BHXH số 58/2014/QH13, người tham gia BHXH tự nguyện chỉ được hưởng 02 chế độ: Hưu trí và Tử tuất. Do vậy, dù được nhà nước hỗ trợ mức đóng song BHXH tự nguyện vẫn chưa đủ hấp dẫn để người dân lựa chọn tham gia.
Nhằm tăng tính hấp dẫn của BHXH tự nguyện, vừa qua, Luật BHXH 2024 được Quốc hội thông qua ngày 29-7-2024 đã bổ sung thêm chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện cho tất cả những người tham gia.
Chồng đóng BHXH tự nguyện, vợ nội trợ cũng được hưởng trợ cấp thai sản. Vẽ minh họa AI: Hồng Đào
Theo đó, tại Điều 94 Luật BHXH số 41/2024/QH15 quy định, lao động nam có vợ sinh con cũng được hưởng trợ cấp thai sản.
Như vậy, không bắt buộc vợ phải tham gia BHXH, chỉ cần chồng tham gia BHXH tự nguyện thì vợ cũng sẽ được hưởng chế độ thai sản.
Mức trợ cấp thai sản được hưởng là 2 triệu đồng/con theo điều 95 Luật BHXH 2024.
Theo điều 94 Luật BHXH 2024, các đối tượng và điều kiện được hưởng trợ cấp thai sản được quy định như sau:
Thứ nhất, đối tượng đã có thời gian đóng BHXH tự nguyện hoặc vừa có thời gian đóng BHXH bắt buộc, vừa đóng BHXH tự nguyện từ đủ 6 tháng trở lên trong 12 tháng trước khi sinh con được hưởng trợ cấp thai sản khi thuộc 1 trong các trường hợp sau:
- Lao động nữ sinh con.
- Lao động nam có vợ sinh con.
* Trường hợp cả chồng và vợ đều tham gia BHXH: Chỉ 1 trong hai được nhận trợ cấp thai sản
* Trường hợp cả 2 đều vừa đủ điều kiện hưởng trợ cấp thai sản trong BHXH tự nguyện, vừa đủ điều kiện hưởng chế độ thai sản trong BHXH bắt buộc: Chỉ được hưởng chế độ thai sản trong BHXH bắt buộc.
Thứ hai, vợ tham gia BHXH mà chết sau khi sinh con: Cha/người trực tiếp nuôi dưỡng được hưởng trợ cấp thai sản.
Thứ ba, vợ đủ điều kiện hưởng chế độ thai sản trong BHXH bắt buộc, chồng đủ điều kiện hưởng trợ cấp thai sản trong BHXH tự nguyện: Vợ được hưởng chế độ thai sản trong BHXH bắt buộc, chồng được hưởng trợ cấp thai sản trong BHXH tự nguyện.
Và thứ tư, chồng đủ điều kiện hưởng chế độ thai sản trong BHXH bắt buộc, vợ đủ điều kiện hưởng trợ cấp thai sản trong BHXH tự nguyện: Chồng được hưởng chế độ thai sản trong BHXH bắt buộc, vợ được hưởng trợ cấp thai sản trong BHXH tự nguyện.
3. Lao động nam được xin nghỉ ở nhà chăm vợ con trong 60 ngày kể từ khi vợ sinh
Trước ngày 1-7-2025, theo mục d khoản 2 điều 34 Luật BHXH 2014, thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản quy định tại khoản này được tính trong khoảng thời gian 30 ngày đầu kể từ ngày vợ sinh con.
Tuy nhiên, từ ngày 1-7-2025, những ngày nghỉ việc hưởng chế độ thai sản phải trong khoảng thời gian 60 ngày kể từ ngày vợ sinh con. Theo đó, trong 60 ngày kể từ khi vợ sinh con, lao động nam tham gia BHXH bắt buộc được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản với thời gian như sau:
Lao động nam được xin nghỉ ở nhà chăm vợ con trong 60 ngày kể từ khi vợ sinh. Vẽ minh họa AI: Hồng Đào
- 5 ngày làm việc khi vợ sinh thường.
- 7 ngày làm việc khi vợ sinh con cần phẫu thuật hoặc sinh con dưới 32 tuần tuổi.
- 10 ngày làm việc khi vợ sinh đôi. Lao động nam sẽ được nghỉ thêm 3 ngày (tức 13 ngày) cho mỗi con tính từ con thứ 3 trở đi trong trường hợp sinh ba trở lên.
- 14 ngày làm việc khi vợ sinh đôi phải phẫu thuật. Trường hợp sinh 3 trở lên phải phẫu thuật thì được nghỉ thêm 3 ngày cho mỗi con tính từ con thứ 3 trở đi.
Trường hợp người lao động nghỉ nhiều lần thì ngày bắt đầu nghỉ việc của lần cuối cùng phải trong khoảng thời gian 60 ngày đầu kể từ ngày vợ sinh con và tổng thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản không quá thời gian quy định.
Như vậy, từ ngày 1-7-2025, pháp luật cho phép lao động nam được nghỉ chăm vợ sinh con trong 60 ngày đầu kể từ khi vợ sinh thay vì chỉ được nghỉ trong 30 ngày đầu như trước ngày 1-7-2025 nhưng không được nghỉ tổng số thời gian vượt vượt quá thời gian quy định tại khoản 2 điều 53 Luật BHXH 2024.
Lưu ý: Người chồng có thể xin nghỉ nhiều hơn thời gian kể trên nhưng không được tính hưởng thai sản bằng cách xin nghỉ phép năm hoặc xin nghỉ không lương.
4. Mọi trường hợp phá thai đều được hưởng chế độ thai sản
Căn cứ Điều 52 Luật BHXH mới, thời gian nghỉ việc hưởng chế độ khi sẩy thai, phá thai, thai chết lưu được quy định như sau:
- Tối đa 10 ngày: Thai dưới 5 tuần tuổi.
- Tối đa 20 ngày: Thai từ 5 tuần tuổi đến dưới 13 tuần tuổi.
- Tối đa 40 ngày: Thai từ 13 tuần tuổi đến dưới 22 tuần tuổi.
- 120 ngày nếu thai từ 22 tuần tuổi trở lên.
Như vậy, khi người lao động sử dụng các biện pháp can thiệp y tế nhằm chấm dứt sự phát triển của thai nhi (được hiểu đơn giản là trường hợp phá thai) cũng sẽ được hưởng chế độ thai sản, dù đó là phá thai bệnh lý hay ngoài ý muốn.
Trước ngày 1-7-2025, cơ quan BHXH chỉ giải quyết chế độ cho người lao động sẩy thai, nạo, hút thai, thai chết lưu hoặc phá thai bệnh lý thì mới được hưởng chế độ thai sản.
5. Con sinh ra mất sớm, mẹ vẫn nghỉ thai sản đủ 6 tháng
Theo khoản 2 điều 52 Luật BHXH 2024
Trường hợp lao động nữ mang thai từ đủ 22 tuần tuổi trở lên đủ điều kiện quy định tại khoản 2 hoặc khoản 3 hoặc khoản 5 điều 50 của Luật này mà bị sảy thai, phá thai, thai chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ thì lao động nữ và người chồng được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản như trường hợp lao động nữ sinh con.
Như vậy, lao động nữ mang thai từ đủ 22 tuần tuổi trở lên đủ điều kiện hưởng chế độ thai sản mà bị sảy thai, phá thai, thai chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ thì lao động nữ và người chồng được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản.
Có nghĩa vợ vẫn được nghỉ đủ 6 tháng, chồng vẫn được nghỉ chăm vợ và hai vợ chồng đều được hưởng chế độ thai sản như bình thường.
Con sinh ra mất sớm, mẹ vẫn nghỉ thai sản đủ 6 tháng. Vẽ minh họa AI: Hồng Đào
Trước ngày 1-7-2025, theo khoản 3 điều 34 Luật BHXH 2014, tường hợp sau khi sinh con, nếu con dưới 2 tháng tuổi bị chết thì mẹ được nghỉ việc 4 tháng tính từ ngày sinh con; nếu con từ 2 tháng tuổi trở lên bị chết thì mẹ được nghỉ việc 2 tháng tính từ ngày con chết nhưng thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản không vượt quá 6 tháng.
Ngoài ra, cũng theo Luật mới, khoản 4 điều 53, trường hợp lao động nữ mang thai đôi trở lên mà khi sinh nếu có thai chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ thì thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản và trợ cấp một lần khi sinh con được tính theo số thai bao gồm cả con sống, con chết và thai chết.
6. Trợ cấp một lần khi sinh con được tính bằng mức tham chiếu
Khoản 4 điều 58 Luật BHXH 2024 về trợ cấp một lần khi sinh con, nhận con khi nhờ mang thai hộ hoặc nhận nuôi con nuôi dưới 6 tháng tuổi thì mức trợ cấp một lần cho mỗi con quy định tại các khoản 1, 2 và 3 điều này bằng 2 lần mức tham chiếu tại tháng lao động nữ sinh con, nhận con do nhờ mang thai hộ, nhận nuôi con nuôi.
Điều 60 về dưỡng sức, phục hồi sức khỏe sau thai sản thì mức hưởng cho một ngày nghỉ dưỡng sức, phục hồi sức khỏe sau thai sản bằng 30% mức tham chiếu.
Theo khoản 13 điều 141 Luật BHXH, khi chưa bãi bỏ mức lương cơ sở thì mức tham chiếu quy định tại Luật này bằng mức lương cơ sở.
Tại thời điểm mức lương cơ sở bị bãi bỏ thì mức tham chiếu không thấp hơn mức lương cơ sở đó.
Hiện mức lương cơ sở đang áp dụng theo Nghị định 73/2024/NĐ-CP là 2,34 triệu đồng/tháng.
Trước ngày 1-7-2025, trợ cấp một lần và mức hưởng dưỡng sức sau sinh được tính căn cứ theo mức lương cơ sở.
