Đánh thuế giao dịch vàng miếng: Người mua vàng nhỏ lẻ, để dành sẽ chịu thiệt?

Đây là nhận định của TS Nguyễn Duy Quang, Trường ĐH Kinh tế - Tài chính TP HCM (UEF) khi trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động, xung quanh đề xuất đánh thuế giao dịch vàng miếng – đang thu hút sự quan tâm.

+ Phóng viên: Theo ông, việc đưa giao dịch chuyển nhượng vàng miếng vào diện chịu thuế thu nhập cá nhân có thực sự giúp hạn chế đầu cơ hay làm tăng chi phí cho người dân có thói quen tích trữ vàng?

TS Nguyễn Duy Quang

- Việc đánh thuế 0,1% trên tổng giá trị giao dịch thực sự làm tăng chi phí giao dịch. Từ đó làm giảm lợi nhuận biên của những người "lướt sóng" hoặc đầu cơ ngắn hạn hay đối với các nhà đầu cơ xoay vòng.

Bởi mức thuế cố định tỉ lệ thuận với khối lượng giao dịch, nhà đầu cơ phải cân nhắc kỹ lãi - lỗ trước khi hành động, giúp giảm bớt độ nhạy cảm của dòng tiền nóng vào vàng.

Tuy nhiên, với người tích trữ nhỏ lẻ, dù không vì mục đích kinh doanh, cũng chịu thêm chi phí giao dịch dù lãi thực tế gần như không đáng kể.

+ Bộ Tài chính nói sẽ quy định cụ thể ngưỡng giá trị vàng miếng chịu thuế, loại trừ trường hợp cá nhân thực hiện mua bán vàng cho mục đích tiết kiệm, cất giữ (không vì mục đích kinh doanh). Theo ông, giá trị giao dịch hợp lý để xác định ngưỡng chịu thuế là bao nhiêu?

- Ngưỡng tính thuế hợp lý nên dựa trên khối lượng và giá trị giao dịch bình quân đầu người trong một chu kỳ xác định (quý hoặc năm). Ví dụ, 10 lượng vàng/người/quý có thể là mốc khởi điểm tham khảo, vì thấp hơn mức này hầu hết thuộc đối tượng tích trữ truyền thống. Ngưỡng cũng cần được điều chỉnh định kỳ theo biến động giá vàng và tốc độ lạm phát để duy trì tác dụng phân loại đối tượng.

Ảnh minh hoạ: Gemini - V.Vinh

Hay nói cách khác, tiêu chí hợp lý để xác định ngưỡng chịu thuế nên dựa trên khối lượng vàng giao dịch bình quân của hộ gia đình (ví dụ 5-10 lượng/tháng) kết hợp với tính chất giao dịch (mua đi bán lại nhiều lần trong kỳ) và tỉ trọng giao dịch vượt ngưỡng so với tổng giá trị tài sản tài chính của cá nhân.

Ngoài khối lượng tuyệt đối, có thể áp dụng thêm tiêu chí tần suất giao dịch: chỉ tính thuế khi tổng giá trị vượt ngưỡng đồng thời số lần giao dịch trong chu kỳ vượt mức quy định (ví dụ trên 5 giao dịch/quý).

Cách này kết hợp cả tính lượng và tính chất hành vi, giảm thiểu trường hợp dân tiết kiệm chỉ bán vài lần nhỏ lẻ bị tính thuế vô lý. Như thế, chỉ các giao dịch có dư địa đầu cơ rõ ràng mới chịu thuế, còn tích trữ nhỏ lẻ thực dụng thì được miễn.

+ Nếu đặt ngưỡng thuế có thể dẫn đến tình trạng xé lẻ giao dịch hoặc nhờ người khác đứng tên?

- Hiện nay, theo quy định, mỗi cá nhân giao dịch trên 20 triệu đồng bắt buộc chuyển khoản qua ngân hàng liên kết với CCCD để cơ quan thuế tự động đối soát. Việc này nhằm hạn chế mua chui bằng tiền mặt, đồng thời ràng buộc trách nhiệm người bán, người mua. Khung hạn mức tiền mặt tối đa cho giao dịch dưới ngưỡng vẫn bảo vệ nhóm nhỏ lẻ nhưng khi vượt ngưỡng mới buộc "lộ" danh tính qua ngân hàng.

Bên cạnh đó còn có quy định về việc khai báo số seri trên mỗi miếng vàng tại điểm bán, lưu vào sổ điện tử tập trung. Khi giao dịch, người bán phải cung cấp số seri; hệ thống đối soát để xác định tổng khối lượng đã giao dịch theo sổ điện tử.

Có thể kết hợp cả hai là giao dịch dưới ngưỡng vẫn có thể thanh toán tiền mặt, không sổ điện tử; giao dịch trên ngưỡng buộc chuyển khoản và cập nhật số seri lên hệ thống. Ngoài ra, có thể ứng dụng Blockchain để ghi nhận chuỗi sở hữu, chống làm giả và chia lẻ trá hình. Cơ chế này vừa đơn giản cho dân thường, vừa ngăn chặn đầu cơ và xé lẻ qua nhiều tên.