Đến cuối ngày 26-6, giá vàng miếng SJC trên thị trường vẫn duy trì ở mức 119,8 triệu đồng/lượng, cao hơn giá vàng thế giới trên 13 triệu đồng/lượng. Nguyên nhân chủ yếu là do "cơn khát" nguồn cung vàng miếng vẫn chưa được giải tỏa, trong khi dự thảo sửa đổi Nghị định 24/2012 tiếp tục ghi nhận nhiều ý kiến trái chiều.
Vẫn còn rào cản
Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có văn bản góp ý dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 24 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng. Góp ý này được xây dựng trên cơ sở tổng hợp ý kiến từ cộng đồng doanh nghiệp (DN).
VCCI cho rằng điều kiện phải có vốn điều lệ tối thiểu 1.000 tỉ đồng mới được phép tham gia sản xuất vàng miếng là quá cao, trở thành rào cản lớn, loại bỏ phần lớn DN khỏi khả năng tiếp cận lĩnh vực này.
Theo dự thảo nghị định mới, chỉ một số ít DN đủ điều kiện tham gia sản xuất vàng miếng, làm giảm tính cạnh tranh, không đa dạng được nguồn cung, từ đó ảnh hưởng đến quyền lựa chọn và lợi ích của người tiêu dùng. Do đó, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo xem xét lại quy định này.
Công ty SJC là doanh nghiệp độc quyền sản xuất vàng miếng SJC nhưng vốn điều lệ cũng chỉ khoảng 500 tỉ đồng .Ảnh: LAM GIANG
Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam (VGTA) cũng cho rằng điều kiện vốn điều lệ từ 1.000 tỉ đồng trở lên là quá ngặt nghèo. Theo VGTA, hiện nay, chỉ khoảng 1-3 DN trên thị trường đáp ứng được yêu cầu này. Nếu giữ nguyên quy định, số lượng DN tham gia sản xuất vàng miếng sẽ không đáng kể, nguồn cung tiếp tục bị hạn chế.
VGTA đề xuất nên lựa chọn khoảng 5-7 DN uy tín, kinh doanh hiệu quả và có đủ năng lực để tham gia sản xuất, cung ứng vàng miếng ra thị trường. Điều này vừa giúp tăng nguồn cung vừa đa dạng hóa thương hiệu vàng miếng, trong khi vẫn bảo đảm tiêu chuẩn chất lượng và nhu cầu thị trường.
"Đề nghị Ngân hàng Nhà nước (NHNN) tham khảo thực tế nhu cầu vốn ban đầu của Công ty Vàng bạc - Đá quý Sài Gòn (SJC) khi đầu tư sản xuất vàng miếng là bao nhiêu, để có căn cứ quy định về điều kiện vốn điều lệ phù hợp với thực tiễn. Vốn điều lệ đối với DN khoảng 500 tỉ đồng trở lên là phù hợp" - đại diện VGTA nhìn nhận.
Trước đó, trong dự thảo tờ trình nghị định, NHNN cho biết việc bổ sung điều kiện về vốn điều lệ nhằm phù hợp với chủ trương chuyển từ cơ chế độc quyền sản xuất vàng miếng sang cơ chế cấp phép có điều kiện. Việc đặt ra tiêu chí tài chính là nhằm bảo đảm DN được cấp phép có đủ năng lực, tuân thủ pháp luật và thực hiện sản xuất trong khuôn khổ quản lý của nhà nước.
Nên cho phép nhập vàng để hạn chế vàng lậu
Theo nhiều DN, nguyên nhân khiến giá vàng trong nước liên tục cao hơn giá thế giới là do nguồn cung hạn chế. Từ năm 2014 đến tháng 4-2024, NHNN không tăng nguồn cung vàng miếng SJC ra thị trường. Trong khi đó, nhu cầu mua vàng miếng luôn duy trì ở mức cao, đặc biệt vào thời điểm giá vàng biến động mạnh.
NHNN cũng thừa nhận cơ chế độc quyền sản xuất, xuất - nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng đã bộc lộ một số hạn chế. Thực tế, cơ quan quản lý từng phải sử dụng ngoại tệ từ dự trữ quốc gia để nhập vàng nhằm can thiệp, bình ổn thị trường.
TS Nguyễn Tuấn Anh, giảng viên ngành tài chính Khoa Kinh doanh - Trường Đại học RMIT Việt Nam, nhận định giá vàng miếng trong nước liên tục cao hơn giá thế giới là do nguồn cung khan hiếm.
Đây là hệ quả của cơ chế độc quyền sản xuất thông qua SJC và việc cấm nhập khẩu vàng từ năm 2012. Điều này khiến thị trường vàng trong nước bị cô lập, hoạt động buôn lậu gia tăng, gây áp lực lên tỉ giá và dự trữ ngoại hối.
Ông Tuấn Anh cho rằng cần cải cách theo hướng thị trường hóa, tăng cung và minh bạch hóa để thu hẹp khoảng cách giá, hạn chế đầu cơ và từng bước hội nhập thị trường vàng Việt Nam với thế giới. "Thay vì duy trì độc quyền thương hiệu SJC, nhà nước nên cấp phép cho một số DN đáp ứng các tiêu chí nghiêm ngặt như vốn tối thiểu, công nghệ hiện đại và kinh nghiệm thị trường để tham gia sản xuất vàng miếng.
Đối với việc nhập khẩu vàng, cần thiết lập hạn ngạch hằng năm phù hợp với nhu cầu nội địa, cấp cho các DN đủ điều kiện nhằm kiểm soát dòng ngoại tệ, tránh gây lạm phát giá vàng, từng bước dỡ bỏ lệnh cấm nhập khẩu hiện hành" - ông đề xuất.
Chuyên gia kinh tế, PGS-TS Ngô Trí Long nhấn mạnh cần sửa đổi Nghị định 24 theo hướng thị trường hóa có kiểm soát. Mục tiêu là kết nối thị trường vàng trong nước với thế giới, hạn chế tình trạng chênh lệch giá kéo dài, gây mất ổn định vĩ mô.
Ông Long đề xuất xóa bỏ độc quyền vàng miếng một cách có điều kiện, mở rộng quyền sản xuất cho các DN đạt chuẩn thông qua cơ chế cấp phép minh bạch. Điều này sẽ giúp tăng nguồn cung, giảm độc quyền, kéo giá vàng trong nước xuống gần với giá thế giới, thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh.
"Việc NHNN độc quyền nhập khẩu vàng nguyên liệu từng giúp ổn định kinh tế vĩ mô và kiểm soát thị trường. Nhưng trong bối cảnh hiện nay, cơ chế này đã bộc lộ nhiều bất cập. Cần xem xét điều chỉnh chính sách, cho phép nhập khẩu vàng đối với các DN đủ điều kiện để thúc đẩy cạnh tranh, ổn định thị trường và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng" - ông Long nhấn mạnh.
Ứng dụng công nghệ kiểm soát vàng nhập khẩu
Các chuyên gia nhận định việc cho phép nhiều DN nhập khẩu vàng là bước tiến quan trọng nhằm tăng nguồn cung, thu hẹp chênh lệch giá trong nước và quốc tế, đồng thời thúc đẩy tính cạnh tranh trên thị trường.
TS Nguyễn Tuấn Anh đề xuất cần giám sát chặt chẽ dòng ngoại tệ - yếu tố then chốt để bảo vệ tỉ giá và dự trữ ngoại hối. Các DN nhập khẩu phải báo cáo rõ ràng về nguồn ngoại tệ sử dụng, tránh hiện tượng rút vốn từ thị trường tự do.
"Công nghệ blockchain có thể được áp dụng để theo dõi dòng vàng từ khâu nhập khẩu đến phân phối, bảo đảm minh bạch nguồn gốc và hạn chế hành vi thao túng thị trường. Nếu triển khai đồng bộ, Việt Nam có thể tận dụng được lợi ích từ việc tự do hóa nhập khẩu vàng mà vẫn duy trì được ổn định kinh tế" - TS Nguyễn Tuấn Anh nhìn nhận.
