Ảnh minh họa
Giữa những thung lũng màu mỡ của El Caneycub, thuộc tỉnh Santiago tại Cuba (vùng đất từ lâu nổi tiếng với những vườn xoài chất lượng cao), một nghịch lý đang diễn ra: hàng trăm tấn xoài đối mặt nguy cơ hư hỏng, trong khi người tiêu dùng ở các đô thị lớn phải mua loại trái cây này với mức giá ngày càng đắt đỏ.
Hợp tác xã nông nghiệp Cuba hiện quản lý khoảng 292 hecta xoài, với sản lượng mùa vụ năm nay dự kiến vượt 600 tấn. Tuy nhiên, theo ban lãnh đạo hợp tác xã, gần như không có khả năng đầu tư thêm thùng chứa, bao bì hay container mới để bảo quản và vận chuyển sản phẩm. Sự thiếu hụt này khiến một phần lớn xoài chín rộ không thể đưa ra thị trường đúng thời điểm.
Tình trạng mất điện kéo dài càng làm trầm trọng thêm khó khăn. Các khâu then chốt nhằm giảm lãng phí sau thu hoạch, từ bảo quản lạnh đến chế biến đều phụ thuộc vào nguồn điện không ổn định. Chủ tịch hợp tác xã Bacilis Leyva Durán thừa nhận rằng khả năng xoài đến được tay người tiêu dùng phụ thuộc nhiều vào điều kiện hạ tầng, yếu tố nằm ngoài tầm kiểm soát của nông dân.
Trong nỗ lực tận dụng một phần sản lượng, xưởng chế biến quy mô nhỏ của hợp tác xã sản xuất các sản phẩm như bột nhão, kem, kẹo hay nước sốt salad. Tuy nhiên, hoạt động này chỉ diễn ra khi có điện và đủ thùng chứa, những điều kiện ngày càng hiếm hoi. Tốc độ chín nhanh của xoài, cộng với nạn trộm cắp và đầu cơ, khiến áp lực đối với người trồng ngày càng lớn. Theo nhà sản xuất Dulce María Cedranes Rivera, nông dân không thể tiêu thụ kịp, trong khi xoài lại được bán với giá cao ở thành phố.
Thực trạng này phản ánh những bất cập kéo dài trong hệ thống hậu cần và kế hoạch phân phối nông sản của Cuba. Dù các báo cáo chính thức từng chỉ ra tầm quan trọng của việc bảo tồn và phát huy giá trị xoài El Caney, việc đảm bảo nguồn cung ổn định, giá cả phải chăng cho người dân vẫn chưa đạt được.
Ở chiều ngược lại, giá xoài trên thị trường lại tăng mạnh. Một video được chia sẻ trên mạng xã hội gần đây cho thấy tại chợ nông sản ở El Vedado, Havana, giá xoài trong đầu mùa đã lên tới 500 peso/pound, tương đương hơn 4 USD. Mức giá này cao bất thường đối với một quốc gia nhiệt đới, nơi trái cây lẽ ra phải dồi dào và dễ tiếp cận.
Tình trạng giá cao khiến xoài – từng là loại trái cây phổ biến trở thành mặt hàng xa xỉ đối với nhiều gia đình Cuba, ảnh hưởng trực tiếp đến dinh dưỡng và đời sống hàng ngày.
Không chỉ khu vực tư nhân gặp khó, các đồn điền xoài quốc doanh cũng bị bỏ hoang. Theo Chương trình Giám sát Thực phẩm độc lập (FMP), tại miền trung Cuba, hàng chục tấn xoài đã không được thu hoạch do thiếu phân bón, nhiên liệu và nhân công. Trái cây bị bỏ mặc thối rữa ngay trên mặt đất, trong khi các cộng đồng lân cận đối mặt với tình trạng thiếu lương thực.
FMP cảnh báo rằng sự đứt gãy trong chuỗi sản xuất - từ trồng trọt, thu hoạch đến phân phối đang làm suy giảm năng suất dài hạn, khi cây trồng không được chăm sóc, đất đai xuống cấp và hệ thống nông nghiệp thiếu phối hợp. Trong bối cảnh đó, xoài trở thành biểu tượng cho nghịch lý nông nghiệp Cuba: dư thừa tại vườn, khan hiếm trên bàn ăn.
