Ảnh minh họa.
Sẽ có chính sách ưu đãi vượt trội, cam kết tiêu thụ cho doanh nghiệp tham gia
Văn phòng Chính phủ vừa ban hành Thông báo số 584/TB-VPCP (ngày 28/10/2025), truyền đạt kết luận của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà tại cuộc họp về dự thảo Nghị định quy định việc giao nhiệm vụ, đặt hàng và tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp Việt Nam cung cấp hàng hóa, dịch vụ công nghiệp đường sắt.
Mục tiêu của Nghị định nhằm cụ thể hóa chiến lược phát triển ngành công nghiệp đường sắt hiện đại, đồng bộ, bền vững, có trọng tâm, trọng điểm, từng bước tự chủ trong bảo trì, sản xuất một số loại phương tiện, vật tư, trang thiết bị cho hệ thống đường sắt đô thị, đường sắt quốc gia (bao gồm cả đường sắt tốc độ cao).
Phó Thủ tướng yêu cầu xác định rõ danh mục sản phẩm trọng tâm, tránh dàn trải; ưu tiên đặt hàng sản phẩm công nghệ cao liên quan đến đường sắt tốc độ cao để từng bước làm chủ công nghệ.
Về tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp, Phó Thủ tướng nhấn mạnh cần rà soát kỹ các yếu tố năng lực, kinh nghiệm, tài chính, nhân sự, cơ sở vật chất và chất lượng sản phẩm, chi phí và giá thành bảo đảm tính khả thi, phù hợp với năng lực thực tiễn của các doanh nghiệp trong nước; đồng thời bổ sung yêu cầu các doanh nghiệp tham gia phải có kế hoạch chuyển giao công nghệ cụ thể, cam kết có lộ trình tỷ lệ nội địa hóa tăng dần theo thời gian, ưu tiên các doanh nghiệp có viện nghiên cứu, đội ngũ kỹ sư, năng lực thiết kế - chế tạo,...
Về chính sách ưu đãi, ngoài các quy định trong Luật Đường sắt, Phó Thủ tướng yêu cầu nghiên cứu thêm các chính sách ưu đãi vượt trội hỗ trợ doanh nghiệp nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực, xây dựng các viện nghiên cứu, phòng thí nghiệm như các cơ chế bảo lãnh, đồng thời cam kết thị trường tiêu thụ ổn định, đặt hàng lâu dài với các đơn vị đáp ứng yêu cầu. Các danh mục, tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp cần công khai, minh bạch, có hội đồng thẩm định độc lập.
Phó Thủ tướng giao Bộ Xây dựng nghiên cứu cơ chế, tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp Việt Nam đủ năng lực đầu tư dây chuyền, thiết bị, đảm bảo sản xuất kịp tiến độ các dự án đường sắt, từ giai đoạn xây dựng đến vận hành, bảo trì. Bộ cũng cần đánh giá năng lực, quy mô thị trường, đề xuất chính sách đặc thù để tránh đầu tư dàn trải, lãng phí, trùng lặp sản phẩm.
Dự thảo Nghị định phải được Bộ Xây dựng hoàn thiện, trình Chính phủ trước ngày 31/10/2025.
Nhiều "ông lớn" bày tỏ muốn tham gia vào các dự án đường sắt
Trước đó, hàng loạt doanh nghiệp lớn trong nước đã bày tỏ mong muốn tham gia sâu vào các dự án trọng điểm, đặc biệt là đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam.
Một trong những cái tên tiên phong là VinSpeed, công ty thành viên của Tập đoàn Vingroup. Doanh nghiệp này đã chính thức đăng ký đầu tư dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam, với tổng mức đầu tư hơn 61 tỷ USD. VinSpeed cam kết góp khoảng 20% vốn tự có, phần còn lại huy động thông qua nguồn vay trong và ngoài nước, đồng thời kiến nghị Nhà nước xem xét hỗ trợ cơ chế vay ưu đãi và bảo lãnh. Song song với đó, công ty cũng đang tuyển dụng hàng loạt vị trí kỹ sư, chuyên viên công nghệ và chuyển giao kỹ thuật, thể hiện quyết tâm làm chủ chuỗi giá trị trong lĩnh vực mới này.
Không đứng ngoài cuộc, THACO Group của ông Trần Bá Dương cũng đã gửi văn bản đề xuất đầu tư tuyến đường sắt cao tốc Bắc – Nam, với tổng vốn tương tự VinSpeed. THACO cho biết sẵn sàng góp 20% vốn chủ sở hữu, còn lại vay thương mại và tín dụng ưu đãi, nếu được Chính phủ hỗ trợ cơ chế bảo lãnh và cam kết thị trường tiêu thụ. Doanh nghiệp này đề xuất chia dự án thành các giai đoạn kéo dài 7 năm, nhằm từng bước nội địa hóa công nghệ và hình thành ngành công nghiệp đường sắt trong nước.
Trong khi đó, Tập đoàn Hòa Phát lại chọn hướng đầu tư "thượng nguồn". Doanh nghiệp thép lớn nhất Việt Nam đã ký hợp đồng với Tập đoàn SMS Group (Đức) để triển khai dây chuyền sản xuất ray tàu cao tốc đầu tiên tại Đông Nam Á, công suất 700.000 tấn/năm, dự kiến ra sản phẩm vào quý I/2027. Đây là bước đi thể hiện tham vọng của Hòa Phát trong việc trở thành nhà cung ứng vật tư chiến lược cho các dự án đường sắt trong nước.
Bên cạnh đó, Công ty Xây dựng Thăng Long Quốc gia và Tổng công ty Vận tải Đường sắt Việt Nam cũng đã nêu đề xuất phối hợp khai thác, vận hành các tuyến đường sắt hiện hữu và dự án đường sắt cao tốc trong tương lai. Hai đơn vị mong muốn được tham gia vào quá trình quản lý, vận hành, đồng thời góp phần phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật và logistics cho ngành đường sắt.
Không chỉ doanh nghiệp trong nước, các tập đoàn quốc tế cũng đang thể hiện sự quan tâm đặc biệt tới lĩnh vực này. Đại diện Siemens AG (Đức) khẳng định mong muốn tham gia đầu tư và cung cấp thiết bị, đầu máy, toa xe, hệ thống tín hiệu cho dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam.
Siemens đề xuất hợp tác chuyển giao công nghệ sản xuất toa xe và linh kiện ngay tại Việt Nam, qua đó hình thành chuỗi cung ứng trong nước và giảm chi phí nhập khẩu thiết bị. Chính phủ Việt Nam cũng đã bày tỏ hoan nghênh sự tham gia của Siemens, xem đây là cơ hội quan trọng để tiếp cận công nghệ và kinh nghiệm quốc tế.
Liên danh Mekolor – Great USA cũng đã gửi đề xuất tham gia đầu tư các dự án đường sắt. Tuy nhiên, hồ sơ của liên danh này vẫn gây nhiều nghi ngại về năng lực tài chính và khả năng triển khai thực tế, do chưa chứng minh được kinh nghiệm trong các dự án hạ tầng tương tự.
